Tôi vẫn nằm dưới Côte d'Azur nắng ấm, bây giờ cũng sửa soạng sang mùa xuân rồi. Năm nay bên Âu châu lạnh quá, tuyết nhiều hơn mọi năm nhưng không mưa, có phần thiếu nước. Chắc lại hạn hán thôi.

Trở lại nói chuyện Phạm Duy với các bạn. Chẳng biết ông đã về chưa hay vẫn còn ở bên Thị trấn Giữa Đàng (Midway City) như ông gọi. Cách đây ít lâu, nghe nói ông sửa soạn bán nhà. Thực ra nếu chỉ có mình ông, tôi nghĩ ông ở lại Hoa Kỳ, vì nhà cửa đã có, tiền già cũng đủ. Vấn đề là gia đình, con cái không kiếm được tiền, đủ sống bên Mỹ nên ông phải tìm cách tạo cho chúng một cuộc sống ở Việt Nam. Trong gia đình, ông là một thứ Bố già (parrain) từ xưa đến nay thành ra bây giờ vẫn phải lo tiếp cho con cái. Nhưng đời ai nấy sống, biết vậy thì cũng để vậy thôi. Mong ông gây được công ăn, việc làm cho con cái. Còn cái giá ông phải trả? Hy vọng ông không bị bắt buộc lên tiếng kiểu Nguyễn Cao Kỳ. Nhưng thôi, nếu quý Phạm Duy thì chỉ giữ những cái gì tốt đẹp thôi và quên đi những điều khác để những giây phút hạnh phúc trọn vẹn hơn.

Phượng có nhắc đến Văn Cao. Tôi không nghĩ như Phượng đâu. Văn Cao cũng ham danh lắm chứ, bao nhiêu là huân chương, bao nhiêu lần xưng tụng... Nhưng cái buồn cho Văn Cao có lẽ ... là ông hối hận. Lúc trẻ ông hăng say  quá, bồng bột quá, tham gia vào ban cảm tử trừ gian, nhận lệnh đi giết Việt gian. Và ông đã cầm súng lục giết một thanh niên bị Việt Minh kết án chỉ vì anh ta đã đi học tiếng Nhật. Sau đó biết rõ nguyên cơ, Văn Cao hình như ngừng sáng tác. Quay sang thơ và vẽ nhưng cũng không thành công bao nhiêu. Có lẽ cũng vì lý do kinh tế nên ông đã phải phủ nhận, từ bỏ ít nhiều người bạn Nhân Văn, quay về với đảng, giữ tròn đảng tịch để có huân chương... Nói vậy nhưng tôi không trách gì ông đâu. Vấn đề là hoàn cảnh cả. Ngay cả đến những lãnh tụ, bộ trưởng...như Huy Cận, Nguyễn Đình Thi, Tố Hữu, ... không biết họ có thể chọn cho mình một con đường khác được không? Hay một khi đã ở trong hệ thống thì hoàn toàn bị chi phối?

Mấy hôm nay thấy các bác nói chuyện vui hết sức, và thấy mọi người đều có lý, từ Khổng Tử đến những bạn mình. Nhưng nói vậy không có nghĩa là mọi chuyện đều nghe được hoặc bỏ ngoài tai được. Vì như vậy, như Phượng đã nhận xét, thì ta thành Phật sống và Phật sống thì đâu có ngồi gõ máy, đâu có thì giờ đọc chuyện chúng mình?

Ngày xưa khi viết Luận Ngữ, tuổi thọ trung bình chắc cũng không quá 50, đến 60 thì mọi người không còn hi vọng sống bao năm nữa, phải chăng câu nói kia, ngày nay nếu áp dụng cho thiên hạ thì cũng phải tăng thêm ba hay năm chục năm? Nghĩa là nên để bát thập, cửu thập hãy nhi nhĩ thuận? Nói dzậy mà chẳng phải dzậy! Và thực sự lời khuyên kia có nhắm vào những người đã quá lục tuần hay muốn khuyên tất cả mọi người để suy nghĩ? Và mục đích có phải là để chúng ta triệt để nghe theo? Tôi không nghĩ như vậy, nói ra đó chỉ là một cái cớ. Cớ để ta bàn luận. Để suy nghĩ. Cớ để ta hoàn toàn ý thức được hành động của mình chứ không nhắm mắt theo lời thánh hiền vì đó là lời thánh hiền. Nietzsche đã từng dậy ta phải đánh đổ Thượng Đế, đánh đổ thần tượng, phải đánh đổ các ông thầy của mình. Nói như vậy không phải là Nietzsche phủ nhận (hay khuyên ta phủ nhận) tất cả. Nhưng muốn ta phải suy nghĩ để hiểu rõ đâu là điều phải, tại sao là điều phải, nên giữ, đâu là điều cần đặt lại vấn đề để tiến xa hơn nữa, để tìm một con đường riêng cho mình. Nếu mọi người chỉ cho Euclide là đúng, không ai đánh đổ thần tượng Euclide thì đâu có khoa học ngày nay? Nho giáo có rất nhiều điều hay, nhưng đừng quên đám hủ nho bày đặt những đạo trung quân, tòng phu ... để thống trị độc tài, để giam hãm người đàn bà ... trong xã hội cổ hủ. Ngày nay còn ai nói đến tam tòng tứ đức nữa đâu? Phải chăng vấn đề căn bản là phải ý thức được hành động của mình, có trách nhiệm với bản thân mình?  Tôi không biết sau khi đã đánh đổ các học thuyết duy tâm, suy tôn duy vật bây giờ trong nước họ lại quay về đề cao Nho giáo, cả ngày tán tụng những phong tục tập quán dân gian, duy tâm quá sức. Mục đích phải chăng cũng chỉ là củng cố chế độ, khuyên dân nên trung quân, ái quốc? Vấn đề chính là phải dạy dỗ cho học trò tinh thần trách nhiệm và ý thức được công việc, hành động của mình thay vì thuộc lòng những khẩu hiệu vô nghĩa.

Văn bảo trên đời cái gì chẳng tương đối. Thật vậy nhưng như thế đâu có nghĩa là mũ ni che tai khi thấy nhiều điều chướng tai gai mắt. Cách đây vài tuần, một hôm xem truyền hình Việt Nam VTV4 thấy trong phần thời sự, nhà báo phỏng vấn Thủ tướng Ba Lan nhân dịp sang thăm Việt Nam. Người ta một điều thưa ngài thủ tướng, hai điều thưa ngài thủ tướng, trong khi đó, nói đến Phan Văn Khải thì chỉ thưa thủ tướng, hoặc thủ tướng mà thôi. Mình cảm thấy khó chịu vì cách xưng hô hoàn toàn khác nhau đối với hai người cùng một cương vị, nhưng không cùng quốc tịch, liền viết thư về cho đài VTV4 qua điạ chỉ gapgovtv4@vtv.org.vn theo như họ vẫn thường nhắc nhở. Và sau đây là nguyên văn thư trả lời:

Gapgovtv4

Các bác thấy không, chỉ vì mình khó chịu mà làm cái việc thật là vô ích. Đài Vô tuyến của một nước đánh đâu thắng đó, mà ngưòi trả lời cũng không dám ký tên mà phải mượn một cái tên nặc danh, gapgovtv4, vô trách nhiệm. Hay đúng hơn là Vô Tội Vạ, VTV như người ta thường đặt tên cho đài. Và người ta vẫn nghĩ rằng gọi Ngài với thủ tướng Ba Lan , không dùng chữ ngài với thủ tướng Việt Nam là cách sử dụng ngôn ngữ của người Hà Nội gốc? Thế nào là người Hà Nội Gốc? Từ bao giờ? Và đài truyền hình kia chỉ là tiếng nói của người Hà Nội Gốc cho người Hà Nội Gốc xem thôi ư?  Làm sao có thể đối thoại được trong trường hợp như vậy thì mũ ni che tai ắt chẳng là diệu kế? Tôi đã rất tiếc mất thì giờ làm chuyện vô ích đó nhưng cũng được một bài học cho mình.

Phượng trích một bài báo bốc thơm một người Nhật vô danh, hay ít ra là vô danh với chúng ta. Có thể họ có hậu ý, có thể cũng chỉ là họ cần kiếm miếng cơm manh áo, phải nộp một bài viết để có tiền nhuận bút chăng? Thì mình lỡ đọc cũng có thể bỏ qua hay cũng là dịp để suy ngẫm chuyện mình, chuyện nước mình, chuyện những dân tộc cùng cảnh ngộ? Xứ Phù Tang còn coi trọng nắm xương tàn trong khi mẹ tôi không được yên tâm nằm nghỉ nghĩa địa Mạc Đĩnh Chi và bây giờ nơi ấy thành cái gì giữa chốn phồn hoa đô thị? Bà nội tôi cũng không được yên nghỉ nghĩa trang làng Mọc Nhân Xá ngoài Hà Nội, vì người ta đang sửa soạn bán đất cho một công ty Đại Hàn (?) Những ai nằm nghỉ ngoài các nghĩa trang liệt sĩ, anh hùng đều chỉ là những nơi nghỉ tạm.

Chuyện 6 triệu người Do Thái bị thảm sát vẫn được báo chí nhắc tới hàng năm cũng là chuyện bình thường vì người sống cần có nhiệm vụ nhớ tới những gì đã xẩy ra. Vấn đề ta tự hỏi là có bao nhiêu cơ quan truyền thông nhắc đến 60 triệu nạn nhân  của chủ thuyết cộng sản trong thế kỷ XX? Mỗi nguồn tin, mỗi dòng báo đều có thể cảm nhận nhiều cách khác nhau, nhưng phải dạy cho học trò biết cách đọc, biết rằng có  nhiều cách đọc, cách suy ngẫm.
Và có lẽ đó là căn bản của vấn đề. Cho người trí thức.

Khiêm tốn là một hình thức kiêu căng. Hoàn toàn đúng Phượng ơi, nhưng có phải tại Văn nó kiêu mà tôi không yêu nó đâu! Tôi cầu mong làm sao nó kiêu bằng trăm bằng ngàn lần như thế nữa cơ! Thấm gì! Ngày xưa, chúng ta đi bán báo xuân, chẳng đã có lần kêu toáng lên:

Dưới tưng bừng của những ngày đại hội,
Viết ngang trời ba chữ Chu Văn An

đó ư?  Vua Tự Đức chẳng đã quá kiêu căng khi xây Khiêm cung đó sao?

Thân mến,
Luyện
~~~~~~~~~~~~~~

THƯ GỬI BẠN ~~~~~~~~~~~~

2--Phạm Xuân  Tích Paris, ngay 20 thang 2 nam 2005  Anh Le tat Luyen và qui ban than ai, That su ra, toi van theo roi thuong xuyen cac thu trao doi cua cac ban tren internet, nhung khong gop y gi mac du thay thu cua qui ban rat phong phu, va chan thanh. Anh Le tat Luyen co nha y nhac toi toi may luot, nen toi phai le tieng, keo bi hieu lam la thieu thien chi. Trong cac buoi hop mat cua cac ban o xa toi Paris, toi luon luon co mat.Giong nhu anh Le ngoc Phuong noi la 'bo khuc giua, chi giu khuc dau va khuc cuoi' ; tuy rang 'xin khuc dau, nhung xuong cung xau; xin khuc giua, nhung mau cung me; xin khuc duoi, tha ho ma duoi' nhu trong tro choi rong ran cua lua tuoi tho ngay nao. Hom no, di xem phim noi ve nhung ngay cuoi cung cua ong Mitterand, tuy toi khong thich ong ta lam, nhung qua thuc cuon phim gay an tuong manh me, nhat la voi nhung nguoi o lua tuoi ngoai 60 nhu chung ta, suy nghi ve cuoc song va su chet. Thang 12, 2004, vua qua, nhan dip Le Giang Sinh, toi co ghe tham Houston va Los Angeles trong 2 tuan le, nhung khong co dip lien lac voi cac ban vi bân nhieu chuyen rieng tu, va chi dien thoai tham hoi mot vai vi. Bay gio ai cung o vao lua tuoi 'Luc thap nhi nhi thuan' (Luan Ngu) ('Sau muoi tuoi, loi chi, tieng chi lot vao tai ta thi ta hieu ngay, chang can suy nghi lau dai' theo ban dich cua Doan trung Con), cho nen, nhieu khi su yen lang noi nhieu hon loi noi. Tinh cam thi bao gio cung don hau, khong ai quên nhung ky niem dep thuo au thoi. Toi van luon luon nho 2 anh em Tran minh Tam, Tran minh Duc (anh Tam thi cung day hoc chung mot truong voi toi mot thoi gian nam 1967-1968, anh Duc thi thinh thoang gap anh trong mot so buoi 'van nghe', va anh Duc khieu vu rat tai hoa !), anh Pham van Hoa truoc ngay tu nan may bay, toi co len Da Lat o nha anh trong mot tuan le. Anh Le tat Luyen thi truoc sau van nhu mot, ngay anh toi nha toi o duong Pasteur Saigon chao tu biet toi de len duong du hoc Phap, cho toi khi gap lai tai Paris hon hai muoi nam, tinh cam van khong co gi thay doi. Anh Dao Hiep cung vay, toi van thuong noi chuyen ca may gio dong ho voi anh ta moi khi gap mat, rat tuong dac. Anh Cung tien Hong thi van de dat, kin dao va than trong nhu xua. Anh Le ngoc Phuong la mot trong nhung nguoi ma toi rat qui hoi con nho, anh Phuong luc nao cung linh hoat voi ban chat rat thong minh, nhay cam cua anh. Anh Le hoang Cau thi rat chan thanh, khong ne ha tieu tiet, 'mot nguoi dan ong' dung nghia. Toi thich tieng ken Clarinette cua anh ngay xua, nen bay gio toi cung su dung nhac khi nay de giai tri. Anh Nguyen van Khuy, 'chinh nhan quan tu', anh Khoang 'giang ho nua ganh, non song mot cheo', va anh Chu van Tri luc nao cung vui ve, thanh thuc, va nghiem tuc, anh Pham dinh Luc chin chan, diem dam, anh Bich nhiet thanh va hieu rông biet nhieu, ..vv... That su ra, tat ca cac ban cu toi deu nho het, du nhung nguoi toi it gan gui, nhung van nho rat nhieu chi tiet ve cac anh ay, nhu anh Loc, anh Lan, anh Thuy, anh Chuong, anh Ho, anh Hoan, anh Cuong, anh Thuc, anh Thuan, anh Khoa, anh Khue, anh Anh, vv...; ban chat toi it 'nang no', xong xao, nen tuong doi khong co nhieu ban than, chu toi khong duoc quang giao nhu cac anh Cau, anh Huy, anh Luyen, anh Hien, anh Bich ..vv.. , nhung khong co nghia la toi khong qui trong va 'nguong mo' nhieu ban be cu. Doi hang len tieng, nhu anh Huynh van Hoan va anh Le hoang Cau hoi no co nhac 'Pham xuan Tich dau, len tieng coi'. Nhan dip dau nam moi (thang gieng), kinh chuc qui ban mot nam khang an, thinh vuong, va moi su nhu y. Cho phep toi duoc theo doi cac thu tu, va neu toi khong len tieng thuong xuyen khong co nghia la toi khong tich cuc, nhung boi vi ban chat la nhu vay. Kinh thu, Pham xuan Tich ~~~~~~~~~~~~~~